อันนี้จำมาจากสารคดี
ที่นักโบราณคดีใช้ศึกษาอาณาจักรต่างๆ
หลายอาณาจักรมีภาษาเป็นของตนเอง
แต่ภาษาเหล่านั้นสูญพันธุ์ไปพร้อมกับ
การล่มสลายของอาณาจักรนั้น
แทบไม่เหลือร่องรอยมาจนถึงปัจจุบันเลยก็มี
เหลือแต่ข้อความที่บันทึกลงบนแผ่นดินเหนียว
ที่แห้งแล้วก็จะแข็งเหมือนหิน
บางทีขุดเจอเป็นเหมือนห้องสมุดเลยก็มี
เขาก็จะใช้วิธีแปลข้อความให้ได้สักประโยค
จากข้อความที่มีทั้งหมดในห้องสมุดนั้น
หรือที่มีในหลักศิลาหรือแผ่นดินเหนียวที่ค้นพบ
โดยอาศัยเทียบเคียง
กับการบันทึกเรื่องราวของอาณาจักรใกล้เคียง
ซึ่งมักจะเอ่ยถึงชื่ออาณาจักรที่ติดต่อค้าขายด้วย
หรือเป็นผู้มารุกรานอาณาจักรตน
หรืออาณาจักรตนเองไปรุกรานอาณาจักรนั้น
ซึ่งต้องยกความดี
ให้กับนักประวัติศาสตร์ของแต่ละอาณาจักร
ถึงทำให้คนรุ่นหลังสามารถแกะรอยค้นคว้า
จนสามารถเข้าใจเรื่องราวที่เกิดขึ้นในอดีตได้
แม้เวลาจะผ่านไปนานแสนนาน
และอาณาจักรได้ล่มสลาย
จนเป็นเมืองร้างไปแล้วก็ตาม
ดังนั้นการที่สามารถศึกษาค้นคว้า
เพื่อให้สามารถเรียนรู้ภาษาแปลกๆ ได้
โดยการเทียบเคียงกับเหตุการณ์ในช่วงนั้น
ว่ามีการบันทึกอะไร
แล้วเกิดเหตุการณ์อะไรในตอนนั้นหรือตามมา
ก็จะสามารถถอดรหัสภาษาแปลกๆ
จนรู้อดีตและเผลอๆ อาจรู้ถึงอนาคตก็เป็นได้
โดย มาหาอะไร
